Post by Magistusa on Mar 12, 2005 6:42:27 GMT -5
Òîâà å ñòàòèÿ êîÿòî åäèí ìîé ïðèÿòåë áåøå ïîìåñòèë âúâ åäèí äðóã ôîðóì.Áëàãîäàðåí ñúì òè ÷å ìè ÿ ïðàòè UZUMAKI
ÐÀÇÍÎÐÎÄÍÈßÒ ÕÎÐÚÐ ÍÀ ÐÈ×ÀÐÄ ËÅÉÌÚÍ
 íà÷àëîòî íà 90-òå ãîäèíè íà ìèíàëèÿ âåê, ìàëêî ñëåä íàñòúïâàíåòî íà ãîëåìèòå ïîëèòèêî-ñîöèàëíè ïðîìåíè â ñòðàíàòà, çà áúëãàðñêèÿ ëþáèòåë íà êíèãàòà ñå îôîðìè áîãàò èçáîð îò çàãëàâèÿ, àâòîðè è æàíðîâå. Ïúðâîíà÷àëíî âñè÷êî èçãëåæäàøå òâúðäå ðîçîâî, çà äà ñå îêàæå âÿðíî è áå ëîãè÷íî âïîñëåäñòâèå âúîáðàæàåìîòî ñòàòóêâî äà ñå âèäîèçìåíè. Íî ñëåä 10-òè íîåìâðè 1989 ã. ñå ðîäè íå ñàìî “ïîñèíÿëàòà”, à âå÷å è ïîäïóõíàëà, äåìîêðàöèÿ; ðîäè ñå è äúëãî òúðñåíàòà ñâîáîäà äà ãîâîðèø/ïèøåø, äà ïóáëèêóâàø/÷åòåø. ×èòàòåëÿò ìíîãî áúðçî ñå îòúðñè îò æàíðîâîòî åäíîîáðàçèå, áåëÿçàíî ñ åïîõàòà íà êîìóíèçìà, åïîõà, ïðîïàãàíäèðàùà óñëîâèÿòà íà ìàñàòà, à íå íà èíäèâèäà. Ñëåïîòàòà áå óáèòà, à ñ íåÿ ñè îòèäå è àòðîôèðàëàòà âîëÿ íà òâîðöè è èçäàòåëè, çàìåíåíà îò äðóãè, ïî-ñâåæè ñèëè. Ìíîçèíà ðåøèõà, ÷å ñ òîâà íàñòúïâà íàïúëíî íîâ åòàï íå ñàìî â ëèòåðàòóðàòà íè, íî è â æèâîòà èçîáùî. Íå, ÷å ñà ãðåøàëè... Ïðîñòî ïðîìåíèòå ñå îêàçàõà äî ãîëÿìà ñòåïåí ñ îáðàòåí (ä)åôåêò. Ïðåäè áå íåâúçìîæíî äà ñå ðàçøèðè êðúãîçîðà, áå ïðåêàëåíî ñìåëî äà “âíàñÿø” çàïàäíèòå ìîäåëè òàì, êúäåòî íàñèëà âèðååõà ñîöèàëèñòè÷åñêèòå. Íî äîéäå ìîìåíòúò, â êîéòî íèå ñàìè ñå îãðàíè÷èõìå, çàòâîðèõìå ñå â êëåòêà, êîÿòî ïîñòðîèõìå ñúñ ñîáñòâåíèòå ñè ðúöå, à êëþ÷úò ñêðèõìå íÿêúäå äúëáîêî â çàãèíàëèÿ èíòåëåêò. È âñå ïàê ïðåäè òîâà äà ñå ñëó÷è åäèí ñïåöèôè÷åí æàíð, êúäåòî äåìîíè è áðîäíèöè ñà â ðîëÿòà íà âå÷íèÿ àíòàãîíèçúì, ñå íàäèãíà îò íåäðàòà íà çàïî÷íàëàòà äà ñè íàâàêñâà ïðåâîäíà ëèòåðàòóðà. Ïðåäè åäâà ëè íÿêîé å äîïóñêàë, ÷å àâòîðè êàòî Óèëÿì Ïèòúð Áëàòè è Áðåò Èéñòúí Åëèñ ùå ïðîñúùåñòâóâàò ó íàñ, íî åòî, ÷å ñåãà òå íå ñàìî ìîãàò äà áúäàò íàìåðåíè â áèáëèîòåêàòà, íî äîðè íå ñà åäèíñòâåíèòå. Ïðåç 1992 ã. ïî ñåðãèèòå íà áåçñìúðòíèÿ ïëîùàä “Ñëàâåéêîâ” çàïî÷íà äà ñå ìÿðêà âñå ïî-÷åñòî èìåòî íà Ñòèâúí Êèíã, êîéòî äîòîãàâà áå ïîçíàò åäèíñòâåíî ñ ïî-“êðîòêèòå” ñè ðîìàíè “Ìúðòâàòà çîíà” è “Æèâàòà ôàêëà” (ïðåèçäàäåíà ñëåä òîâà êàòî “Ïîäïàëâà÷êàòà”) è ñ íåïúëíèÿ ñáîðíèê “Íîùíà ñìÿíà”. Ïîðåäèöàòà ïîêàçà èñòèíñêîòî ëèöå íà Êèíã – ëèöåòî íà ìàéñòîð, ðàçêàçâàù èñòîðèè, êîèòî ñòðÿñêàò è ïëàøàò, íî è êîèòî çà ñúæàëåíèå âå÷å íå îìàéâàò òàêà, êàêòî ãî ïðàâåõà äîñêîðî (èç÷åðïàí ïàçàð, èç÷åðïàí òâîðåö èëè èç÷åðïàíè ôåíîâå?).
Âàæíîòî å äðóãî – ïî òîçè íà÷èí áúëãàðèíúò óñïÿ äà ñå çàïîçíàå ñ íàïúëíî ÷óæä çà íåãî æàíð. Ñëåä òîâà âå÷å áå ïî-ëåñíî äà ñå äîìîãíàò äî ïàçàðà Äèéí Êóíö è Ïèòúð Ñòðîá, à ïîêðàé òÿõ è ïî-íåïðåòåíöèîçíèòå Äæîí Ñîë è Ãðåúì Óîòêèíñ. “Õåðìåñ” ïúê ñå äîâåðè íà Ðîáúðò ÌàêÊàìúí ñúñ “Ñòèíãúð” è “Ìîå”, à ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè äðóãî èçäàòåëñòâî ïóñíà âåëèêîëåïíèÿ ìó ðîìàí “Ìèñòåðèîçíî çàâðúùàíå”, íî áåç óñïåõ. Ìîæåì äà ïðèáàâèì èìåíàòà íà Ðè÷àðä Ìàòèñúí, Ãðåúì Ìàñòåðòúí è Ðîí Êåëè, êëàñèöèòå Ðîáúðò Áëîõ è Àáðàõàì Ìåðèò. Âÿðíî – èìàøå ïðîïóñêè, íàïðèìåð îïúâàùèÿò íåðâèòå Ðàìçè Êåìáúë è èçâðàòåíèÿò ïåñ îò Ëèâúðïóë Êëàéâ Áàðêúð (çà äîáðî èëè çà ëîøî äðóã áðèòàíåö – Êðèñòîôúð Ôàóëúð – ïîëó÷è ó íàñ ïî-ãîëÿìî âíèìàíèå îò ñúíàðîäíèêà ñè), à ïèñàòåëè êàòî Äàí Ñèìúíñ áÿõà ïðåâåäåíè â Áúëãàðèÿ ñ áåçñïîðíî ïî-êîìåðñèàëíèòå ñè íàó÷íîôàíòàñòè÷íè ïðîèçâåäåíèÿ (“Êóõèÿò ÷îâåê” è ÷åòèðèòå ÷àñòè íà “Õèïåðèîí”). Íà çàïàä Ñèìúíñ å ïðèçíàò íàé-âå÷å êàòî ñúçäàòåë íà èçäàäåíàòà ó íàñ ñ ïî÷òè ôàòàëíî çàêúñíåíèå ìîäåðíà êëàñèêà “Ëåøîÿäè”, êàêòî è ñ îùå äóçèíà ìðà÷íè õîðúðè, ïîëó÷èëè ïðåñòèæíè íàãðàäè è ñîëèäíà ïóáëèêà. Çà ïî-ìëàäèòå è òåïúðâà äîêàçâàùè ñå ïèñàòåëè å èçëèøíî äà ñå ïèøå çàñåãà – êîãà ùå ñå çàïîçíàåì ñ òâîð÷åñòâîòî èì å âúïðîñ, êîéòî ñå íóæäàå îò ìåäèóì (êîëêîòî äî íàøåíñêèòå ðàçêàçâà÷è íà ñòðàøíè ñëó÷êè – åäíè îïèòàõà ïîä ïñåâäîíèìè îò ðîäà íà Ñòèâúí Äæîðäàí è Ëåíè Êèíã, äðóãè ïèøåõà ïîä ñîáñòâåíî èìå, íî îáùî âçåòî íèêîé íå ñå íàëîæè).
 ñðåäàòà íà 90-òå ñòàíà íåâúçìîæíî äà ñå åêñïåðèìåíòèðà ïî íà÷èíà, íà êîéòî áÿõà ïðèâèêíàëè èçäàòåëèòå. Òàêà ôèðìèòå çàëîæèõà íà óòâúðäåíèòå èìåíà è ïîïóëÿðíèòå ïîðåäèöè. Âå÷å íÿìàøå ìÿñòî çà ïåñèìèñòè÷íèÿ, òåæúê æàíð íà ñòðàõà, êîéòî ñòàíà íåæåëàí è ïðåíåáðåãâàí, êàêúâòî ñèãóðíî âèíàãè ùå áúäå îò ïîâå÷åòî áúëãàðñêè êîíñóìàòîðè. Ïðîáëåìúò å îñíîâíî ôèíàíñîâ (íå ìîæåø ïîñòîÿííî äà âëàãàø ïàðè â íåùî, êîåòî íå ñå òúðñè èëè õàðåñâà îò äîñòàòú÷íî ïîòðåáèòåëè – îñíîâíèÿò çàêîí íà ñïîìåíàòèÿ âå÷å êîìåðñèàëèçúì), íî å è â òîâà, ÷å íåáëàãîïðèÿòíàòà äåéñòâèòåëíîñò âîäè äî íóæäàòà îò ãåðîè, à íå îò ÷óäîâèùà. Ìîæå áè èìåííî çàðàäè òîâà íàïîñëåäúê ôåíòúçèòî òîëêîâà äðúïíà íàïðåä. Çàñåãà îñòàâà äà ñå ïðèìèðèì ñ ðåàëíîñòòà è ïîíå äà îöåíèì ìàëêîòî, ñ êîåòî äîòóê ñìå áèëè çàðàäâàíè. Òàêà ùå ñòèãíåì äî èìåòî íà Ðè÷àðä Ëåéìúí, êîéòî ñòîè äîñòà íàïðåä ñðåä ïî-ãîðå ñïîìåíàòèòå ñè êîëåãè.
Íà÷àëîòî äîéäå ïðåç 1994 ã., êîãàòî ÈÊ “Àïîëî Ïðåñ” äðúçíà äà îòêóïè ïðàâàòà íà íÿêîëêî êíèãè îò ñúâñåì íåèçâåñòåí çà Áúëãàðèÿ àâòîð. Î÷åâèäíî áå, ÷å ñòàâà äóìà çà åäèí ïúðâè÷åí, ñóðîâ âàðèàíò íà ïîïóëÿðèçèðàëèÿ ñå âå÷å Êèíã, ñàìî ÷å â ðàìêèòå íà ïî-ñêðîìåí, äîðè ïðåäïàçëèâ ïàçàð. Òðè ãîäèíè ñëåä òîâà ñåðèÿòà ñïðÿ ïîðàäè ëèïñà íà çàäîâîëèòåëíè ïðîäàæáè, ñ äðóãè äóìè – íà÷èíàíèåòî ñå ïðîâàëè. Øåñòòå ðîìàíà, ïðåâåäåíè ó íàñ, íå áÿõà äîñòàòú÷íè, çà äà óñïåå ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ÷èòàòåëèòå â ñòðàíàòà äà ÷óå èëè çàïîìíè íåïîçíàòîòî èìå. Äîðè ñåãà ìíîãî ìàëêî ñå çíàå çà íåãî è îáåìíîòî ìó òâîð÷åñòâî.
Áèîãðàôèÿòà íà ïèñàòåëÿ çàïî÷âà ïðåç 1947 ã., êîãàòî íîâîðîäåíèÿò Ðè÷àðä îùàñòëèâÿâà ñåìåéñòâî Ëåéìúí ñ ïîÿâàòà ñè íà 14 ÿíóàðè. Ðîäíî ìÿñòî? Åìáëåìàòè÷íèÿò ×èêàãî. Ïðåç 60-òå ãîäèíè ñåìåéñòâîòî ñå ïðåìåñòâà â ñëúí÷åâèÿ ùàò Êàëèôîðíèÿ. Ñòóäåíòñêèòå ãîäèíè íà áúäåùèÿ àâòîð ìèíàâàò â îðåãîíñêèÿ óíèâåðñèòåò “Óèëàìåò”, êúäåòî çàâúðøâà àíãëèéñêà ëèòåðàòóðà; çàùèòàâà ìàñòúðñêà ñòåïåí â “Ëîéîëà”, Ëîñ Àíæåëîñ. Ïðåäè äà îòêðèå ñâîåòî ïðèçâàíèå, Ðè÷àðä Ëåéìúí îïèòâà ðàëè÷íè ïðîôåñèè – ó÷èëèùåí ïðåïîäàâàòåë, áèáëèîòåêàð, ðåäàêòîð íà ñïèñàíèå, ðåïîðòåð êúì ïðàâíà êàíòîðà. Ñëåä òîâà ñåðèîçíî ñå çàõâàùà ñ ïèñàíåòî è òîâà íîñè åäðè, ñî÷íè ïëîäîâå. Ïúðâèòå ñòúïêè ñà íàïðàâåíè îùå ïðåç 1970 ã. ñ êðàòêèÿ ðàçêàç “Desert Pickup”, ïîìåñòåí íà ñòðàíèöèòå íà ñïèñàíèåòî “Ellery Queen” â ðóáðèêàòà çà äåáþòè. Íà÷èíàíèåòî å ïîñëåäâàíî è îò äðóãè ïóáëèêàöèè, íî ãîëåìèÿò óñïåõ èäâà äåñåò ãîäèíè ïî êúñíî ñ “The Cellar” (ó íàñ èçâåñòåí êàòî “Êúùàòà íà Çâÿðà”) – ðîìàí, ïîòàïÿù â ñìóò è íàé-çàêîðàâåëèÿ ïî÷èòàòåë íà óæàñà. Îòçâóêúò å íåî÷àêâàí – ñòîòèöè õèëÿäè êîïèÿ ñå ïðîäàâàò, êíèãàòà âëèçà â ñïèñúê íà áåñòñåëúðèòå, èçäàòåëñòâî “Warner” êàòî ÷å ëè óäðÿò äæàêïîòà. Íî âòîðàòà êíèãà íà Ëåéìúí ïðåòúðïÿâà òîâà, êîåòî ïîâå÷åòî õîðà áèõà íàðåêëè ïðîâàë (“ òúìíèòå ãîðè” èëè “The Woods Are Dark” å äîðè ïî-øîêèðàùà îò ïðåäèøíàòà, íî ïðîñòî íå å íà ëèòåðàòóðíîòî é íèâî). Ïî òîâà âðåìå Ëåéìúí ñå çàïîçíàâà ñ äðóã ïèñàòåë – Äèéí Êóíö – è äâàìàòà ñòàâàò ãîëåìè ïðèÿòåëè. Êóíö “îòâàðÿ” î÷èòå íà êîëåãàòà ñè ïî âúïðîñèòå íà êíèãîèçäàâàíåòî è ïðàâèëàòà íà ñèñòåìàòà â òåçè ñðåäè. Ïðåäñòàâÿ ãî íà Áîá Òàíåð – àãåíòúò íà Êóíö âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ. È ïúòÿò íà Ëåéìúí êúì ñâåòà èçâåäíúæ ñå îòâàðÿ, íî òîâà äîâåæäà äî ñúùåñòâåí ïðîáëåì – ðîäèíàòà íà ïèñàòåëÿ ïîñòåïåííî çàáðàâÿ çà íåãî è òîé ñòàâà ëþáèìåö íà àíãëè÷àíè, àâñòðàëèéöè, ôðàíöóçè, íî íå è íà àìåðèêàíöèòå. Åäíà äúëáîêà è òúæíà èðîíèÿ çàïðàùà àâòîðà â Åâðîïà è ðàçëè÷íè ÷àñòè íà äðóãèòå êîíòèíåíòè. Áëàãîäàðåíèå íà ëîíäîíñêèòå èçäàòåëè “Headline Feature”, èçóìèòåëíîòî îôîðìëåíèå è êîðèöè íà õóäîæíèöèòå Ñòèéâ Êðèñï, Ìàðê Òåéëúð è Àëúí Ì. Êëàðê, ñåãà ïèñàòåëÿò èìà çàä ãúðáà ñè ñòàáèëíà ïîðåäèöà îò îêîëî òðèäåñåò õîðúðà è òîâà å áðîÿò ñàìî íà ïî-çíà÷èòåëíèòå ìó òâîðáè. Ñèãóðíî äíåñ Ðè÷àðä Ëåéìúí ùåøå âñå îùå äà ïèøå è ïóáëèêóâà. Íî òî÷íî êîãàòî â ÑÀÙ ïðîÿâèõà èíòåðåñ êúì òâîð÷åñòâîòî ìó (ïîñðåäñòâîì “Leisure Books”) èðîíè÷íàòà óñìèâêà íà ñúäáàòà îòíîâî ñå ðàçòåãëè â ïðîòèâíà ãðèìàñà – íà 14 ôåâðóàðè 2001 ã., äåíÿò íà ùàñòëèâèòå âëþáåíè, ñèëåí ñúðäå÷åí óäàð îòíå æèâîòà íà Ëåéìúí è ëèøè ëèòåðàòóðíèÿ ñâÿò îò èìå, ñ êîåòî öÿë õóäîæåñòâåí æàíð äåñåòèëåòèÿ íàðåä ñå ãîðäåå. Ñúïðóãàòà ìó Àí ïðîäúëæàâà äà ïîëó÷àâà ïèñìà îò ìíîãîáðîéíè ôåíîâå, ñïîäåëÿùè ñêðúáòà é è èçêàçâàùè òîïëîòî ñè îòíîøåíèå êúì òîçè íåâåðîÿòåí ìàéñòîð. Òðóäíî å ÷îâåê äà ñè ïðåäñòàâè ùî çà õàðàêòåð å èìàë íÿêîé, ñïîñîáåí äà ñú÷èíè òàêèâà ñòðàõîâèòè èñòîðèè, íî â ïðåäãîâîðà êúì ñáîðíèêà “Fiends” (1997) Êóíö õâúðëÿ ñâåòëèíà ïî âúïðîñà, îïèñâàéêè ñâîÿ ïðèÿòåë êàòî åäíà èçâúíðåäíî ïîëîæèòåëíà ëè÷íîñò. Íî è êàòî àâòîð, ãîòîâ äà ñòîâàðè íà áåëèÿ ëèñò íÿêîè îò íàé-èçêðèâåíèòå êîøìàðè, ðîäåíè îò ÷îâåøêîòî âúîáðàæåíèå.
ÐÀÇÍÎÐÎÄÍÈßÒ ÕÎÐÚÐ ÍÀ ÐÈ×ÀÐÄ ËÅÉÌÚÍ
 íà÷àëîòî íà 90-òå ãîäèíè íà ìèíàëèÿ âåê, ìàëêî ñëåä íàñòúïâàíåòî íà ãîëåìèòå ïîëèòèêî-ñîöèàëíè ïðîìåíè â ñòðàíàòà, çà áúëãàðñêèÿ ëþáèòåë íà êíèãàòà ñå îôîðìè áîãàò èçáîð îò çàãëàâèÿ, àâòîðè è æàíðîâå. Ïúðâîíà÷àëíî âñè÷êî èçãëåæäàøå òâúðäå ðîçîâî, çà äà ñå îêàæå âÿðíî è áå ëîãè÷íî âïîñëåäñòâèå âúîáðàæàåìîòî ñòàòóêâî äà ñå âèäîèçìåíè. Íî ñëåä 10-òè íîåìâðè 1989 ã. ñå ðîäè íå ñàìî “ïîñèíÿëàòà”, à âå÷å è ïîäïóõíàëà, äåìîêðàöèÿ; ðîäè ñå è äúëãî òúðñåíàòà ñâîáîäà äà ãîâîðèø/ïèøåø, äà ïóáëèêóâàø/÷åòåø. ×èòàòåëÿò ìíîãî áúðçî ñå îòúðñè îò æàíðîâîòî åäíîîáðàçèå, áåëÿçàíî ñ åïîõàòà íà êîìóíèçìà, åïîõà, ïðîïàãàíäèðàùà óñëîâèÿòà íà ìàñàòà, à íå íà èíäèâèäà. Ñëåïîòàòà áå óáèòà, à ñ íåÿ ñè îòèäå è àòðîôèðàëàòà âîëÿ íà òâîðöè è èçäàòåëè, çàìåíåíà îò äðóãè, ïî-ñâåæè ñèëè. Ìíîçèíà ðåøèõà, ÷å ñ òîâà íàñòúïâà íàïúëíî íîâ åòàï íå ñàìî â ëèòåðàòóðàòà íè, íî è â æèâîòà èçîáùî. Íå, ÷å ñà ãðåøàëè... Ïðîñòî ïðîìåíèòå ñå îêàçàõà äî ãîëÿìà ñòåïåí ñ îáðàòåí (ä)åôåêò. Ïðåäè áå íåâúçìîæíî äà ñå ðàçøèðè êðúãîçîðà, áå ïðåêàëåíî ñìåëî äà “âíàñÿø” çàïàäíèòå ìîäåëè òàì, êúäåòî íàñèëà âèðååõà ñîöèàëèñòè÷åñêèòå. Íî äîéäå ìîìåíòúò, â êîéòî íèå ñàìè ñå îãðàíè÷èõìå, çàòâîðèõìå ñå â êëåòêà, êîÿòî ïîñòðîèõìå ñúñ ñîáñòâåíèòå ñè ðúöå, à êëþ÷úò ñêðèõìå íÿêúäå äúëáîêî â çàãèíàëèÿ èíòåëåêò. È âñå ïàê ïðåäè òîâà äà ñå ñëó÷è åäèí ñïåöèôè÷åí æàíð, êúäåòî äåìîíè è áðîäíèöè ñà â ðîëÿòà íà âå÷íèÿ àíòàãîíèçúì, ñå íàäèãíà îò íåäðàòà íà çàïî÷íàëàòà äà ñè íàâàêñâà ïðåâîäíà ëèòåðàòóðà. Ïðåäè åäâà ëè íÿêîé å äîïóñêàë, ÷å àâòîðè êàòî Óèëÿì Ïèòúð Áëàòè è Áðåò Èéñòúí Åëèñ ùå ïðîñúùåñòâóâàò ó íàñ, íî åòî, ÷å ñåãà òå íå ñàìî ìîãàò äà áúäàò íàìåðåíè â áèáëèîòåêàòà, íî äîðè íå ñà åäèíñòâåíèòå. Ïðåç 1992 ã. ïî ñåðãèèòå íà áåçñìúðòíèÿ ïëîùàä “Ñëàâåéêîâ” çàïî÷íà äà ñå ìÿðêà âñå ïî-÷åñòî èìåòî íà Ñòèâúí Êèíã, êîéòî äîòîãàâà áå ïîçíàò åäèíñòâåíî ñ ïî-“êðîòêèòå” ñè ðîìàíè “Ìúðòâàòà çîíà” è “Æèâàòà ôàêëà” (ïðåèçäàäåíà ñëåä òîâà êàòî “Ïîäïàëâà÷êàòà”) è ñ íåïúëíèÿ ñáîðíèê “Íîùíà ñìÿíà”. Ïîðåäèöàòà ïîêàçà èñòèíñêîòî ëèöå íà Êèíã – ëèöåòî íà ìàéñòîð, ðàçêàçâàù èñòîðèè, êîèòî ñòðÿñêàò è ïëàøàò, íî è êîèòî çà ñúæàëåíèå âå÷å íå îìàéâàò òàêà, êàêòî ãî ïðàâåõà äîñêîðî (èç÷åðïàí ïàçàð, èç÷åðïàí òâîðåö èëè èç÷åðïàíè ôåíîâå?).
Âàæíîòî å äðóãî – ïî òîçè íà÷èí áúëãàðèíúò óñïÿ äà ñå çàïîçíàå ñ íàïúëíî ÷óæä çà íåãî æàíð. Ñëåä òîâà âå÷å áå ïî-ëåñíî äà ñå äîìîãíàò äî ïàçàðà Äèéí Êóíö è Ïèòúð Ñòðîá, à ïîêðàé òÿõ è ïî-íåïðåòåíöèîçíèòå Äæîí Ñîë è Ãðåúì Óîòêèíñ. “Õåðìåñ” ïúê ñå äîâåðè íà Ðîáúðò ÌàêÊàìúí ñúñ “Ñòèíãúð” è “Ìîå”, à ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè äðóãî èçäàòåëñòâî ïóñíà âåëèêîëåïíèÿ ìó ðîìàí “Ìèñòåðèîçíî çàâðúùàíå”, íî áåç óñïåõ. Ìîæåì äà ïðèáàâèì èìåíàòà íà Ðè÷àðä Ìàòèñúí, Ãðåúì Ìàñòåðòúí è Ðîí Êåëè, êëàñèöèòå Ðîáúðò Áëîõ è Àáðàõàì Ìåðèò. Âÿðíî – èìàøå ïðîïóñêè, íàïðèìåð îïúâàùèÿò íåðâèòå Ðàìçè Êåìáúë è èçâðàòåíèÿò ïåñ îò Ëèâúðïóë Êëàéâ Áàðêúð (çà äîáðî èëè çà ëîøî äðóã áðèòàíåö – Êðèñòîôúð Ôàóëúð – ïîëó÷è ó íàñ ïî-ãîëÿìî âíèìàíèå îò ñúíàðîäíèêà ñè), à ïèñàòåëè êàòî Äàí Ñèìúíñ áÿõà ïðåâåäåíè â Áúëãàðèÿ ñ áåçñïîðíî ïî-êîìåðñèàëíèòå ñè íàó÷íîôàíòàñòè÷íè ïðîèçâåäåíèÿ (“Êóõèÿò ÷îâåê” è ÷åòèðèòå ÷àñòè íà “Õèïåðèîí”). Íà çàïàä Ñèìúíñ å ïðèçíàò íàé-âå÷å êàòî ñúçäàòåë íà èçäàäåíàòà ó íàñ ñ ïî÷òè ôàòàëíî çàêúñíåíèå ìîäåðíà êëàñèêà “Ëåøîÿäè”, êàêòî è ñ îùå äóçèíà ìðà÷íè õîðúðè, ïîëó÷èëè ïðåñòèæíè íàãðàäè è ñîëèäíà ïóáëèêà. Çà ïî-ìëàäèòå è òåïúðâà äîêàçâàùè ñå ïèñàòåëè å èçëèøíî äà ñå ïèøå çàñåãà – êîãà ùå ñå çàïîçíàåì ñ òâîð÷åñòâîòî èì å âúïðîñ, êîéòî ñå íóæäàå îò ìåäèóì (êîëêîòî äî íàøåíñêèòå ðàçêàçâà÷è íà ñòðàøíè ñëó÷êè – åäíè îïèòàõà ïîä ïñåâäîíèìè îò ðîäà íà Ñòèâúí Äæîðäàí è Ëåíè Êèíã, äðóãè ïèøåõà ïîä ñîáñòâåíî èìå, íî îáùî âçåòî íèêîé íå ñå íàëîæè).
 ñðåäàòà íà 90-òå ñòàíà íåâúçìîæíî äà ñå åêñïåðèìåíòèðà ïî íà÷èíà, íà êîéòî áÿõà ïðèâèêíàëè èçäàòåëèòå. Òàêà ôèðìèòå çàëîæèõà íà óòâúðäåíèòå èìåíà è ïîïóëÿðíèòå ïîðåäèöè. Âå÷å íÿìàøå ìÿñòî çà ïåñèìèñòè÷íèÿ, òåæúê æàíð íà ñòðàõà, êîéòî ñòàíà íåæåëàí è ïðåíåáðåãâàí, êàêúâòî ñèãóðíî âèíàãè ùå áúäå îò ïîâå÷åòî áúëãàðñêè êîíñóìàòîðè. Ïðîáëåìúò å îñíîâíî ôèíàíñîâ (íå ìîæåø ïîñòîÿííî äà âëàãàø ïàðè â íåùî, êîåòî íå ñå òúðñè èëè õàðåñâà îò äîñòàòú÷íî ïîòðåáèòåëè – îñíîâíèÿò çàêîí íà ñïîìåíàòèÿ âå÷å êîìåðñèàëèçúì), íî å è â òîâà, ÷å íåáëàãîïðèÿòíàòà äåéñòâèòåëíîñò âîäè äî íóæäàòà îò ãåðîè, à íå îò ÷óäîâèùà. Ìîæå áè èìåííî çàðàäè òîâà íàïîñëåäúê ôåíòúçèòî òîëêîâà äðúïíà íàïðåä. Çàñåãà îñòàâà äà ñå ïðèìèðèì ñ ðåàëíîñòòà è ïîíå äà îöåíèì ìàëêîòî, ñ êîåòî äîòóê ñìå áèëè çàðàäâàíè. Òàêà ùå ñòèãíåì äî èìåòî íà Ðè÷àðä Ëåéìúí, êîéòî ñòîè äîñòà íàïðåä ñðåä ïî-ãîðå ñïîìåíàòèòå ñè êîëåãè.
Íà÷àëîòî äîéäå ïðåç 1994 ã., êîãàòî ÈÊ “Àïîëî Ïðåñ” äðúçíà äà îòêóïè ïðàâàòà íà íÿêîëêî êíèãè îò ñúâñåì íåèçâåñòåí çà Áúëãàðèÿ àâòîð. Î÷åâèäíî áå, ÷å ñòàâà äóìà çà åäèí ïúðâè÷åí, ñóðîâ âàðèàíò íà ïîïóëÿðèçèðàëèÿ ñå âå÷å Êèíã, ñàìî ÷å â ðàìêèòå íà ïî-ñêðîìåí, äîðè ïðåäïàçëèâ ïàçàð. Òðè ãîäèíè ñëåä òîâà ñåðèÿòà ñïðÿ ïîðàäè ëèïñà íà çàäîâîëèòåëíè ïðîäàæáè, ñ äðóãè äóìè – íà÷èíàíèåòî ñå ïðîâàëè. Øåñòòå ðîìàíà, ïðåâåäåíè ó íàñ, íå áÿõà äîñòàòú÷íè, çà äà óñïåå ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ÷èòàòåëèòå â ñòðàíàòà äà ÷óå èëè çàïîìíè íåïîçíàòîòî èìå. Äîðè ñåãà ìíîãî ìàëêî ñå çíàå çà íåãî è îáåìíîòî ìó òâîð÷åñòâî.
Áèîãðàôèÿòà íà ïèñàòåëÿ çàïî÷âà ïðåç 1947 ã., êîãàòî íîâîðîäåíèÿò Ðè÷àðä îùàñòëèâÿâà ñåìåéñòâî Ëåéìúí ñ ïîÿâàòà ñè íà 14 ÿíóàðè. Ðîäíî ìÿñòî? Åìáëåìàòè÷íèÿò ×èêàãî. Ïðåç 60-òå ãîäèíè ñåìåéñòâîòî ñå ïðåìåñòâà â ñëúí÷åâèÿ ùàò Êàëèôîðíèÿ. Ñòóäåíòñêèòå ãîäèíè íà áúäåùèÿ àâòîð ìèíàâàò â îðåãîíñêèÿ óíèâåðñèòåò “Óèëàìåò”, êúäåòî çàâúðøâà àíãëèéñêà ëèòåðàòóðà; çàùèòàâà ìàñòúðñêà ñòåïåí â “Ëîéîëà”, Ëîñ Àíæåëîñ. Ïðåäè äà îòêðèå ñâîåòî ïðèçâàíèå, Ðè÷àðä Ëåéìúí îïèòâà ðàëè÷íè ïðîôåñèè – ó÷èëèùåí ïðåïîäàâàòåë, áèáëèîòåêàð, ðåäàêòîð íà ñïèñàíèå, ðåïîðòåð êúì ïðàâíà êàíòîðà. Ñëåä òîâà ñåðèîçíî ñå çàõâàùà ñ ïèñàíåòî è òîâà íîñè åäðè, ñî÷íè ïëîäîâå. Ïúðâèòå ñòúïêè ñà íàïðàâåíè îùå ïðåç 1970 ã. ñ êðàòêèÿ ðàçêàç “Desert Pickup”, ïîìåñòåí íà ñòðàíèöèòå íà ñïèñàíèåòî “Ellery Queen” â ðóáðèêàòà çà äåáþòè. Íà÷èíàíèåòî å ïîñëåäâàíî è îò äðóãè ïóáëèêàöèè, íî ãîëåìèÿò óñïåõ èäâà äåñåò ãîäèíè ïî êúñíî ñ “The Cellar” (ó íàñ èçâåñòåí êàòî “Êúùàòà íà Çâÿðà”) – ðîìàí, ïîòàïÿù â ñìóò è íàé-çàêîðàâåëèÿ ïî÷èòàòåë íà óæàñà. Îòçâóêúò å íåî÷àêâàí – ñòîòèöè õèëÿäè êîïèÿ ñå ïðîäàâàò, êíèãàòà âëèçà â ñïèñúê íà áåñòñåëúðèòå, èçäàòåëñòâî “Warner” êàòî ÷å ëè óäðÿò äæàêïîòà. Íî âòîðàòà êíèãà íà Ëåéìúí ïðåòúðïÿâà òîâà, êîåòî ïîâå÷åòî õîðà áèõà íàðåêëè ïðîâàë (“ òúìíèòå ãîðè” èëè “The Woods Are Dark” å äîðè ïî-øîêèðàùà îò ïðåäèøíàòà, íî ïðîñòî íå å íà ëèòåðàòóðíîòî é íèâî). Ïî òîâà âðåìå Ëåéìúí ñå çàïîçíàâà ñ äðóã ïèñàòåë – Äèéí Êóíö – è äâàìàòà ñòàâàò ãîëåìè ïðèÿòåëè. Êóíö “îòâàðÿ” î÷èòå íà êîëåãàòà ñè ïî âúïðîñèòå íà êíèãîèçäàâàíåòî è ïðàâèëàòà íà ñèñòåìàòà â òåçè ñðåäè. Ïðåäñòàâÿ ãî íà Áîá Òàíåð – àãåíòúò íà Êóíö âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ. È ïúòÿò íà Ëåéìúí êúì ñâåòà èçâåäíúæ ñå îòâàðÿ, íî òîâà äîâåæäà äî ñúùåñòâåí ïðîáëåì – ðîäèíàòà íà ïèñàòåëÿ ïîñòåïåííî çàáðàâÿ çà íåãî è òîé ñòàâà ëþáèìåö íà àíãëè÷àíè, àâñòðàëèéöè, ôðàíöóçè, íî íå è íà àìåðèêàíöèòå. Åäíà äúëáîêà è òúæíà èðîíèÿ çàïðàùà àâòîðà â Åâðîïà è ðàçëè÷íè ÷àñòè íà äðóãèòå êîíòèíåíòè. Áëàãîäàðåíèå íà ëîíäîíñêèòå èçäàòåëè “Headline Feature”, èçóìèòåëíîòî îôîðìëåíèå è êîðèöè íà õóäîæíèöèòå Ñòèéâ Êðèñï, Ìàðê Òåéëúð è Àëúí Ì. Êëàðê, ñåãà ïèñàòåëÿò èìà çàä ãúðáà ñè ñòàáèëíà ïîðåäèöà îò îêîëî òðèäåñåò õîðúðà è òîâà å áðîÿò ñàìî íà ïî-çíà÷èòåëíèòå ìó òâîðáè. Ñèãóðíî äíåñ Ðè÷àðä Ëåéìúí ùåøå âñå îùå äà ïèøå è ïóáëèêóâà. Íî òî÷íî êîãàòî â ÑÀÙ ïðîÿâèõà èíòåðåñ êúì òâîð÷åñòâîòî ìó (ïîñðåäñòâîì “Leisure Books”) èðîíè÷íàòà óñìèâêà íà ñúäáàòà îòíîâî ñå ðàçòåãëè â ïðîòèâíà ãðèìàñà – íà 14 ôåâðóàðè 2001 ã., äåíÿò íà ùàñòëèâèòå âëþáåíè, ñèëåí ñúðäå÷åí óäàð îòíå æèâîòà íà Ëåéìúí è ëèøè ëèòåðàòóðíèÿ ñâÿò îò èìå, ñ êîåòî öÿë õóäîæåñòâåí æàíð äåñåòèëåòèÿ íàðåä ñå ãîðäåå. Ñúïðóãàòà ìó Àí ïðîäúëæàâà äà ïîëó÷àâà ïèñìà îò ìíîãîáðîéíè ôåíîâå, ñïîäåëÿùè ñêðúáòà é è èçêàçâàùè òîïëîòî ñè îòíîøåíèå êúì òîçè íåâåðîÿòåí ìàéñòîð. Òðóäíî å ÷îâåê äà ñè ïðåäñòàâè ùî çà õàðàêòåð å èìàë íÿêîé, ñïîñîáåí äà ñú÷èíè òàêèâà ñòðàõîâèòè èñòîðèè, íî â ïðåäãîâîðà êúì ñáîðíèêà “Fiends” (1997) Êóíö õâúðëÿ ñâåòëèíà ïî âúïðîñà, îïèñâàéêè ñâîÿ ïðèÿòåë êàòî åäíà èçâúíðåäíî ïîëîæèòåëíà ëè÷íîñò. Íî è êàòî àâòîð, ãîòîâ äà ñòîâàðè íà áåëèÿ ëèñò íÿêîè îò íàé-èçêðèâåíèòå êîøìàðè, ðîäåíè îò ÷îâåøêîòî âúîáðàæåíèå.
: Assemblage 23-30kft
